زیره، دانه ای شگفت انگیز از دل کویر

به گزارش نوای پرنده پارسی، کرمان از قدیم به شهر زیره معروف بوده است و برداشت حدود 4 هزار کیلوگرم زیره از ارتفاعات و مراتع نشان از غنی بودن این گیاه خودرو در سطح استان دارد.

به گزارش خبرنگار از، سالهاست که عطری خوش در کوچه های کرمان مشام عابران را می نوازد هر بانوی کرمانی در غذاهایی که طبخ می نماید از این دانه جادویی برای خوش عطری غذاهایش استفاده می نماید .

شاید برای برخی استفاده از دانه های ریز و خوش عطر در برنج ، آبگوشت و... کمی عجیب باشد اما عطر جادویی زیره را کمتر کسی نمی پسندد به نوی همه مشتری خوش عطری و خواص آن می شوند.

به مهمانی ننه زیور پیرزنی اهل روستای کهنوج ماهان می رویم کسی که سالها تجربه دارد ، وی درباره ریختن زیره در غذا گفت: زیره کرمان چنان عطر و بویی دارد که زمانی مخصوصا در برنج استفاده می گردد عطر و بویش در تمام اتاق می پیچد این عطر خوشی که ازش می گویید در حقیقت به خاطر وجود زیره ای است که در برنج می ریزیم .

به گفته این مادر مهربان هیچ زنی نیست که نداند چطور باید از زیره در غذا هایش استفاده کند، اما روش استفاده آن را شرح داد، تا اگر کسی در این باره اطلاعاتی ندارد او هم روش استفاده از زیره را در هنگام پخت برنج یاد داشته باشد.

وی بیان نمود: بعد از اینکه برنج را آبکش نموده و درون قابلمه ای که از قبل روی اجاق قرار دادیم ریختیم زیره را هنگام دم دادن برنج به آن اضافه می کنیم تا عطر و بویش به طور کامل در آن بپیچد و طبیعت برنج طبخ داده شده را ملایم کند.

شاید برای شما هم این دانه های خوشبو خیلی مهم شده باشد، اینکه ای این دانه ها چه هستند و چگونه کشت می شوند، اصلا چه استفاده هایی از این گیاه به غیر از مصرف خوراکی می گردد برای این مهم به سراغ منابع طبیعی رفتیم جایی که همواره در بحث گیاهان حرفی برای گفتن دارد.

برداشت 4 هزار کیلوگرم زیره از ارتفاعات کوهستانی کرمان

نعمت الله مددی زاده رئیس اداره بهره برداری اداره کل منابع طبیعی استان کرمان در گفت و گو با خبرنگار از، گفت: زیره نام میوه گیاهی است از خانواده چتریان که انواع مختلفی شامل زیره سبز با نام علمی (Cumminum cyminum)، سیاه (carum carvi) با نام سنتی کرویا و کوهی یا کرمانی (Bunium persicum) دارد و به صورت خودرو در ایران می روید، تنها گونه زیره سیاه است که دارای ماده موثره فوق العاده بالا و قدرت نگهداری بالایی است.

وی اضافه کرد: بیشترین رویشگاه زیره به ویژه نوع کوهی (زیره کرمانی) مربوط به استان کرمان و کوه های اطراف شهر کرمان است. گیاه زیره گونه ای است علفی و پایا رویش آن به صورت چند ساله بوده که ارتفاعش معمولا به نیم تا یک متر می رسد.

وی بیان نمود: رویش این گیاه در ارتفاعات خط برف از جمله کوه های جوپار، سیرچ، لری دلفارد و کوهستان های بحر آسمان و کوه های خبراست. میوه های این گیاه کوچک و هلالی شکل است و در اواخر فصل بهار آماده برداشت هستند.

رئیس اداره بهره برداری اداره کل منابع طبیعی استان کرمان گفت: سال گذشته به دلیل خشکسالی حاکم بر استان برداشت قابل توجه ای در این زمینه صورت نگرفته است و اصلا گیاه به بذر ننشسته است.

وی توضیح داد :در امسال برآورد های اولیه نشانگر برداشت 4 هزار کیلوگرم زیره از ارتفاعات کوهستانی و مراتع استان دارد.

مددی زاده یادآورشد : برای برداشت بیشتر توصیه می گردد به سمت زراعی سازی و افزایش تولید در واحد سطح حتی در عرصه های مرتعی برای بهبود وضعیت معیشتی مرتع داران و غنی سازی عرصه ها برویم.

زیره خاصیت ضد سرطانی دارد

زیره کرمان از لحاظ درمانی و دارویی بین خانواده های کرمانی مورد استفاده قرار می گیرد و بیشتر کرمانی ها از آن برای درمان برخی از بیماری ها استفاده می نمایند.

محبوبه رئیس زاده متخصص داروسازی طب سنتی در گفت و گو با خبرنگار از،گفت: زیره از زمان های بسیار قدیم و اغلب به عنوان ادویه در طبخ غذا ها مورد استفاده است. امروزه زیره از گیاهان دارویی مهم به شمار می رود که دارای ارزش مالی فراوانی است و در برخی از مناطق ایران کشت می گردد. با توجه به اینکه ترکیبات فعال گیاه زیره اغلب در اسانس آن موجود است بنابراین زیره در مناطق گرم و خشک و با نور کافی رویش بیشتری داشته و محتوای اسانس آن نیز بیشتر است. برای تهیه اسانس زیره از روش تقطیر با بخار آب استفاده می گردد.

وی بیان نمود: زیره در درمان بیماری های مختلف به عنوان ضد تشنج، ضد صرع، تقویت نماینده معده، ادرار آور، ضد نفخ و سوء هاضمه و محرک تعریق استفاده می گردد و همچنین به وجود آمدن قاعدگی را در هر دوره آن تسریع می نماید. در نزله های حاد و مزمن برونشها، نفخ ناشی از سوءهاضمه و درمان ترشحات زنانگی اثرات مفیدی دارد.

وی اضافه کرد: همچنین اثرات آنتی اکسیدان، محافظت کبدی، ضد تومور و ضد سرطانی زیره در مطالعات ثابت شده است. میوه گونه های مختلف گیاه زیره اغلب در رنگ، بو و ترکیبات فعال متفاوت هستند. میوه زیره سبز که در منابع طب سنتی از آن به اسم کمون یاد شده است حاوی 5-2 درصد اسانس بوده و علاوه برآن در زیره سبز روغن، رزین، صمغ، موسیلاژ و پروتئین نیز یافت می گردد. کمون طبیعت گرم و خشک در طب سنتی به صورت موضعی در بند آوردن خون دماغ، بیماری های چشمی و تسکین درد دندان به کار می رود.

متخصص داروسازی سنتی توضیح داد:این گیاه در طب سنتی برای تقویت معده، روده ها، کبد و کلیه، تحریک اشتها، برطرف ریاح و نفخ و معده توصیه شده است.

وی اضافه کرد: پتانسیل زیره بومی استان کرمان به عنوان یکی از گیاهان دارویی بومی کشور ایران، و کاربرد های متفاوت آن در زمینه طب سنتی، دارو های نوین و صنایع می تواند چشم انداز روشنی در آینده این گیاه در کشورمان ایجاد کند و تجارت، کشت و کار آن و در نتیجه فرآوری صنعتی-دارویی آن را افزایش دهد.

وی بیان نمود: مزایای استفاده از ترکیبات گیاهی شامل بی خطر بودن دارو برای انسان، محیط زیست و سازگار بودن آن با بدن انسان و همچنین تجزیه پذیر بودن آن و سمیت پایین تر و آثار جانبی کمتر آن نسبت به دارو های سنتزی شیمیایی منجر به انگیزه جهت فعالیت های تحقیقاتی بسیاری در زمینه شناسایی و کاربرد گیاهان دارویی شده است.

اما زیره مخصوص کرمان راه هایی برای شناخت دارد که مصطفی یوسفی یکی از عطاران بازار بزرگ کرمان درباره آن گفت: برای اینکه بخواهیم زیره خوب را ازبد تشخیص دهیم باید به رنگ، بو و اندازه دقیق این دانه ها توجه داشت.

وی با بیان اینکه زیره کرمان یکی از بهترین زیره ها در سطح کشور است بیان داشت: برای تشخیص هر چه بهتر آن باید گفت که ریز است، دارای بوی فوق العاده ای است به اندازه ای بو و عطر دارد که بدون سائیده شدن عطرش را می توان احساس کرد. بیشتر کرمانی ها این زیره را برای استفاده در طبخ غذا ها به خصوص دم کردن برنج استفاده می نمایند به واسطه اینکه طبیعت برنج سرد است و طبیعت زیره گرم با اضافه کردن آن به برنج طبیعت ملایمی به دست می آید که به اصطلاح از سردی کردن جلوگیری می گردد.

زیره کرمان که حتی در ضرب المثل ها جای گرفته احتیاج به توجه بیشتر دارد چه در زمینه تولید و هم اینکه با پاشیدن بذر در مراتع به پوشش بیشتر این گیاه در مناطق یاری گردد تا این زیره خاص همچنان طبیعی برداشت و نوع عرضه آن با توجه با افزایش تولید دارای برند گردد البته زیره کوهی همچنان به صورت سنتی برداشت می گردد و تفاوت بسیاری با نوع های دیگر زیره که از شهرها و کشور های دیگر وارد می گردد دارد، در این میان حتی افغانستان نیز زیره خود را در بازار عرضه نموده است اما آنچه که تعیین است زیره مختص کرمان است و نمی توان عطر خوش آن را با هیچ نمونه دیگری مقایسه کرد.

گزارش از فاطمه جابری نسب